به گزارش مرکزکده به نقل از خبرگزاری برنا: در دنیای پرشتاب و پراسترس امروز، شاید کمتر کسی به اهمیت سرگرمی به‌عنوان بخشی از سبک زندگی سالم فکر کند. اکثر ما سرگرمی را با استراحت، تفریح، یا حتی وقت‌گذرانی بیهوده یکسان می‌دانیم؛ اما واقعیت این است که سرگرمی نه‌تنها بخشی از فرهنگ و لذت زندگی است، بلکه تأثیر مستقیم و عمیقی بر سلامت روان و جسم ما دارد. وقتی از سلامت صحبت می‌کنیم، معمولاً ذهنمان به سمت تغذیه، ورزش و خواب کافی می‌رود، اما کمتر کسی به این فکر می‌کند که لذت بردن از لحظات، خندیدن، بازی کردن یا حتی غرق شدن در یک فعالیت هنری یا خلاقانه، چه میزان می‌تواند از بیماری‌های روحی و جسمی جلوگیری کند.
سرگرمی‌های مفید و مضر؛ چطور انتخاب درستی داشته باشیم؟
به نقل از مجله باحالینو، کلمه «سرگرمی» بارها در محافل علمی مورد بررسی قرار گرفته و روان‌شناسان و جامعه‌شناسان به این نتیجه رسیده‌اند که نوع سرگرمی، شدت و استمرار آن می‌تواند زندگی انسان را به طرز چشمگیری بهبود دهد. سرگرمی فقط ابزار گذر زمان نیست؛ بلکه یکی از ستون‌های سلامت جامع انسانی است. در این مقاله، به بررسی ارتباط میان سرگرمی و سلامت پرداخته، نقش حیاتی آن را در تندرستی روح و جسم تحلیل می‌کنیم و روش‌هایی برای گنجاندن سرگرمی‌های مفید در سبک زندگی سالم ارائه خواهیم داد.
نقش ذهن در سلامت: چرا مغز ما به استراحت نیاز دارد؟
مغز انسان، هرچند عضوی از بدن است، اما رفتارش با سایر اندام‌ها تفاوت‌هایی اساسی دارد. برخلاف عضلات که در حالت استراحت واقعاً خاموش می‌شوند، مغز حتی در زمان استراحت نیز فعال است. اما این فعالیت نباید همیشگی و بدون وقفه باشد. در صورت بی‌توجهی به نیاز ذهن به بازی، لذت و خلاقیت، فرد دچار «خستگی شناختی» یا همان cognitive fatigue می‌شود.
خستگی شناختی موجب کاهش تمرکز، کاهش بهره‌وری، تصمیم‌گیری‌های نادرست و حتی بروز افسردگی می‌شود. سرگرمی در این میان نقش پادزهر را دارد. درست مثل ورزش که عضلات را بازسازی می‌کند، سرگرمی ذهن را ریکاوری کرده و قدرت دوباره‌ای به آن می‌بخشد.
سرگرمی می‌تواند در قالب فعالیت‌های ساده‌ای مانند حل جدول، تماشای فیلم، بازی با کودکان، ساخت صنایع‌دستی، گوش دادن به موسیقی یا مطالعه داستان باشد. نکته کلیدی در این است که مغز در این فعالیت‌ها «فشار عملکردی» ندارد و آزادانه در مسیر لذت و بازی حرکت می‌کند.
چگونه سرگرمی به سلامت روان کمک می‌کند؟
سلامت روان، نه یک مفهوم انتزاعی، بلکه بخش اساسی و قابل اندازه‌گیری از کیفیت زندگی انسان است. افسردگی، اضطراب، فرسودگی شغلی و احساس بی‌معنایی، مشکلات رایجی هستند که امروزه بسیاری از افراد با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در این شرایط، فعالیت‌های سرگرم‌کننده می‌توانند نقش درمانی ایفا کنند.
کاهش استرس: سرگرمی‌ها سطح هورمون‌های استرس‌زا مانند کورتیزول را کاهش داده و موجب آزادسازی هورمون‌هایی مانند دوپامین و سروتونین می‌شوند که مسئول حس شادی و آرامش‌اند.
تقویت عزت‌نفس: انجام یک فعالیت سرگرم‌کننده که فرد در آن مهارت دارد (مثل نواختن ساز یا طراحی)، حس مفید بودن و توانمندی را تقویت می‌کند.
ایجاد حس معنا: برخی از سرگرمی‌ها مانند داوطلبی، یادگیری هنر یا شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، می‌توانند به زندگی فرد معنا ببخشند و احساس رضایت از زندگی را افزایش دهند.
ایجاد ارتباط اجتماعی: بسیاری از سرگرمی‌ها ذاتاً جمعی هستند (مثل بازی‌های گروهی، تماشای تئاتر، یا پیوستن به باشگاه کتاب‌خوانی) و این ارتباطات بهبود قابل توجهی در سلامت روانی ایجاد می‌کند.
تأثیر سرگرمی بر سلامت جسمانی
در حالی‌که تأثیر روانی سرگرمی بیشتر مورد توجه قرار گرفته، تأثیرات جسمی آن نیز قابل توجه است. سرگرمی‌های حرکتی مانند رقص، ورزش‌های گروهی، پیاده‌روی‌های تفریحی، یا حتی بازی‌های بدنی با کودکان، علاوه بر شادی، باعث سوخت‌وساز بیشتر بدن، تقویت قلب و عروق، بهبود خواب و تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شوند.
از سوی دیگر، سرگرمی‌های غیرحرکتی مانند نقاشی، مطالعه یا تماشای فیلم هم اگر در محیط آرام و کنترل‌شده انجام شوند، می‌توانند فشارخون را کاهش دهند، ضربان قلب را تنظیم کرده و حتی عملکرد گوارشی را بهبود بخشند.
سرگرمی‌هایی مثل باغبانی، آشپزی، یا کارهای هنری می‌توانند به‌صورت غیرمستقیم باعث بهبود انعطاف‌پذیری عضلات، هماهنگی چشم و دست، و حتی تعادل هورمونی بدن شوند. همچنین، افرادی که از نظر ذهنی فعال باقی می‌مانند (مثلاً با سرگرمی‌های فکری) احتمال ابتلا به زوال عقل یا بیماری‌هایی مانند آلزایمر در آنان کاهش می‌یابد.
انواع سرگرمی‌های مفید برای سلامتی
سرگرمی‌ها انواع مختلفی دارند و هرکدام به‌گونه‌ای خاص بر جنبه‌ای از سلامت اثر می‌گذارند. در ادامه چند نوع از سرگرمی‌های مفید را بررسی می‌کنیم:
سرگرمی‌های فیزیکی: مثل شنا، پیاده‌روی، یوگا، دوچرخه‌سواری، رقص، کوه‌پیمایی. این سرگرمی‌ها سلامت قلبی-عروقی، عضلانی و روحی را به‌طور هم‌زمان بهبود می‌بخشند.
سرگرمی‌های هنری: نقاشی، موسیقی، تئاتر، نویسندگی، عکاسی. این‌ها به آزادسازی خلاقیت، آرامش ذهنی و کاهش اضطراب کمک می‌کنند.
سرگرمی‌های فکری: حل جدول، شطرنج، بازی‌های فکری، خواندن کتاب، یادگیری زبان جدید. این فعالیت‌ها ذهن را فعال نگه‌می‌دارند و از تحلیل رفتن آن جلوگیری می‌کنند.
سرگرمی‌های اجتماعی: شرکت در دورهمی‌ها، رفتن به سینما یا تئاتر، سفر گروهی، عضویت در باشگاه‌ها. این سرگرمی‌ها حس تعلق و امنیت را افزایش می‌دهند.
سرگرمی‌های ساده خانگی: آشپزی، باغبانی، دوخت‌ودوز، ساخت وسایل تزئینی. این‌ها حس خلق کردن و خودابرازی را تقویت می‌کنند.
سرگرمی‌های ناسالم: آیا همه نوع سرگرمی مفید است؟
هرچند سرگرمی‌ها ذاتاً مثبت‌اند، اما برخی از آن‌ها در صورت افراط یا انتخاب نادرست می‌توانند به سلامت روان و جسم آسیب برسانند. برای مثال:
استفاده بی‌رویه از فضای مجازی و اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی ممکن است باعث اضطراب، مقایسه‌های ناسالم و کاهش تمرکز شود.
بازی‌های دیجیتال خشونت‌آمیز در نوجوانان می‌تواند سطح پرخاشگری را بالا ببرد.
سرگرمی‌هایی مانند قمار یا خریدهای افراطی ممکن است وابستگی روانی و اقتصادی ایجاد کنند.
بنابراین مهم است که سرگرمی‌هایی انتخاب شوند که ضمن لذت‌بخش بودن، سازنده، متعادل و متناسب با نیازهای فردی باشند.
چطور سرگرمی را وارد سبک زندگی سالم کنیم؟
۱. زمان‌بندی مشخص: همان‌طور که برای ورزش یا غذا خوردن برنامه‌ریزی می‌کنید، برای سرگرمی نیز باید زمان مشخصی در نظر بگیرید.
۲. آگاهی از علایق شخصی: همه‌ی سرگرمی‌ها برای همه مناسب نیستند. سعی کنید فعالیتی را انتخاب کنید که واقعاً به آن علاقه دارید.
۳. شروع کوچک: لازم نیست با پروژه‌های بزرگ شروع کنید. یک پیاده‌روی کوتاه، یک نقاشی ساده یا خواندن چند صفحه کتاب می‌تواند شروع خوبی باشد.
۴. ترکیب با فعالیت‌های مفید دیگر: مثلاً می‌توانید سرگرمی را با یادگیری همراه کنید. مثل ساخت پادکست، یادگیری زبان از طریق دیدن فیلم، یا آشپزی سالم.
۵. شناسایی و حذف موانع: خیلی وقت‌ها بهانه‌هایی مثل «وقت ندارم» یا «خسته‌ام» جلوی ما را می‌گیرند. این موانع را بشناسید و راهی برای رفعشان پیدا کنید.
جمع بندی
سرگرمی دیگر یک امتیاز لوکس یا تنها وسیله‌ای برای فرار از روزمرگی نیست، بلکه بخش جدایی‌ناپذیر از سلامت انسان است. در جهانی که سلامت روان بیش از هر زمان دیگری تهدید می‌شود، سرگرمی می‌تواند سدی قدرتمند در برابر فشارهای روانی، افسردگی و خستگی ذهنی باشد.
داشتن سرگرمی‌های سازنده و سالم می‌تواند کیفیت زندگی را افزایش داده، ما را با خود و دیگران آشتی دهد و احساس ارزشمندی و رضایت درونی را تقویت کند. پس اگر تاکنون سرگرمی را جدی نگرفته‌ای، وقتش رسیده که دوباره فکر کنی: سرگرمی تو فقط وسیله‌ای برای پر کردن وقت نیست؛ بلکه راهی برای پر کردن دل، ذهن و زندگی‌ات است.
منبع خبر: خبرگزاری برنا
